งานวันนักประดิษฐ์ 2568 ปีนี้มีโซนของการจัดแสดงสิ่งประดิษฐ์และนวัตกรรมภายใต้ “เกษตรมูลค่าสูง” ด้วยมีตัวอย่างผลงานที่น่าสนใจหลายเรื่อง หนึ่งในนั้น “มันสำปะหลัง” พืชเศรษฐกิจสำคัญของไทยก็ยังมีนวัตกรรมใหม่ที่เรียกว่าเปิดโลกด้วยในครั้งนี้
โดยเฉพาะสำหรับเกษตรกรชาวไร่มันสำปะหลังหากได้รู้จักกับนวัตกรรมนี้ ต้องมีเฮ! ลั่นไปทั่วไร่มันกันอย่างแน่นอน ด้วยว่าอุบัติการณ์ของโรคไวรัส “โรคใบด่างมันสำปะหลัง” เป็นปัญหาที่หนักอกของชาวไร่มันเป็นตัวการที่ทำลายผลผลิตเสียหายหนักถึงขั้นว่าแทบจะเก็บเกี่ยวกันไม่ได้เลยก็มี สร้างความช้ำใจที่ซ้ำเติมจากเดิมราคาผลผลิตก็สุดแสนจะเอาแน่เอานอนไม่ได้เลยในแต่ละปีอยู่แล้ว ด้วยเหตุนี้เองจึงทำให้ทีมวิจัยโมโนโคลนอลแอนติบอดีและการประยุกต์ใช้ ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ (ไบโอเทค) สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ได้ร่วมกันคิดค้นพัฒนา “ชุดตรวจวินิจฉัยโรคใบด่างมันสำปะหลังและการประยุกต์ใช้เพื่อเฝ้าระวังและจัดการควบคุมโรคอย่างเป็นรูปธรรม” ได้สำเร็จประกอบด้วย ชุดตรวจ ELISA Test Kit และ ชุดตรวจ Rapid SLCMV-ICC strip test ซึ่งถือเป็นครั้งแรกของโลก! ยังไม่เคยมีรายงานหรือมีชุดตรวจเชิงการค้ามาก่อน โดยในปี 2567 ที่ผ่านมายังได้รับรางวัลผลงานประดิษฐ์คิดค้นจากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) รวมถึงสนับสนุนทุนวิจัยต่อเนื่องเพื่อการขยายผลไปสู่ผู้ใช้จริงในเฟสต่อไป
โรคใบด่างมันสำปะหลัง มีสาเหตุที่เกิดจากเชื้อ Srl Lankan cassava mosaic Virus (SLCMV) เป็นโรคอุบัติใหม่ที่สร้างความเสียหายอย่างรุนแรงต่อผลผลิตมันสำปะหลังในประเทศไทย ทำให้รายได้ของเกษตรกรลดลง เกิดการขาดแคลนวัตถุดิบต้นน้ำที่ใช้ในอุตสาหกรรมมันสำปะหลัง รวมทั้งการขาดแคลนท่อนพันธุ์สะอาดสำหรับการเพาะปลูกในฤดูกาลต่อไป ความสามารถในการตรวจคัดกรองโรคใบด่างมันสำปะหลังเป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยลดความเสี่ยงในการนำท่อนพันธุ์ติดเชื้อไปเพาะปลูก รวมถึงช่วยชะลอการแพร่กระจายของโรคใบด่างลงได้ ชุดตรวจวินิจฉัยเชื้อไวรัสใบด่างมันสำปะหลังชนิด SLCMV มีความถูกต้องแม่นยำ จำเพาะเจาะจง มีความไวสูง และราคาไม่แพง
โดยเฉพาะสำหรับชุดตรวจ Rapid SLCMV-ICC strip test หรือ ATK ที่คนส่วนใหญ่คุ้นเคยกันดี นักวิจัยบอกว่า SLCMV strip test เป็นชุดตรวจหาเชื้อ Srl Lankan cassava mosaic Virus (SLCMV) ซึ่งเป็นสาเหตุของโรคใบด่างมันสำปะหลังที่แพร่ระบาดในประเทศอินเดีย ศรีลังกา ไทย ลาว เวียดนาม กัมพูชา และจีน โดยชุดตรวจดังกล่าวถูกออกแบบมาให้สามารถนำไปตรวจในภาคสนาม (onsite detection) ใช้ตรวจเชื้อไวรัส SLCMV จากใบยอดของต้นมันสำปะหลังและใบอ่อนมราแตกจากตาข้างของท่อนพันธุ์มันสำปะหลัง โดยไม่จำเป็นต้องใช้อุปกรณ์หรือผู้เชี่ยวชาญในการทดสอบ วิธีการใช้เริ่มจาก 1.) นำตัวอย่างใบพืชจากต้นที่สงสัยหรือพบอาการใบด่าง เด็ดบริเวณใบยอดซึ่งจะมีปริมาณไวรัสสะสมมากที่สุด ใส่ลงในถุงบดใบพืช 2.) เทน้ำยาสกัดไวรัสลงในถุงบดใบพืชจนหมดหลอด (ปริมาตร 2 มล.) 3.) บดใบพืชให้ละเอียดด้วยเหรียญ ช้อน ก้นขวด หรือวัตถุแข็งที่ไม่มีคม 4.) ตั้งถุงทิ้งไว้นิ่งๆ ประมาณ 1-3 นาที เพื่อให้ส่วนกากใบพืชตกตะกอนแยกออกจากส่วนน้ำใส ของน้ำคั้นใบพืช 5.) ใช้หลอดดูดส่วนใสของน้ำคั้นใบพืชโดยระวังไม่ให้กากใบพืชติดมาด้วย และหยดน้ำคั้นใบพืชลงในหลอดใส่น้ำคั้นใบพืช จำนวน 10 หยด (0.25 มล.) 6.) ฉีกซองที่บรรจุแถบทดสอบและจุ่มลงในน้ำคั้นใบพืช ตรวจสอบให้แน่ใจว่าระดับของน้ำคั้นไม่เกินเส้นสีขาวบนแถบทดสอบ 7.) แช่แถบทดสอบทิ้งไว้ในน้ำคั้นใบพืช ประมาณ 15 นาที และจึงนำขึ้นมาอ่านผล
ปัจจุบันชุดตรวจ SLCMV strip test เริ่มมีการนำไปใช้บ้างแล้วสำหรับกลุ่มโรงงานแป้งมันที่มาขอรับการถ่ายทอดเทคโนโลยีในเชิงพาณิชย์ (แบบการ OEM) สำหรับนำไปตรวจคัดกรองให้เกษตรกรในเครือข่ายเพื่อสร้างหลักประกันในเรื่องของผลผลิตที่แน่นอนส่งป้อนเข้าสู่กระบวนการผลิตของโรงงานต่อไป เบื้องต้นราคาของชุดตรวจ SLCMV strip test ต่อ1 ชุดราคา 100 บาท แต่หากมีการผลิตในระดับอุตสาหกรรมจะทำให้ราคาของชุดตรวจนี้สามารถถูกลงกว่านี้ได้อีก ซึ่งได้มีการเปิดรับผู้สนใจเทคโนโลยีนำไปต่อยอดสู่เชิงพาณิชย์อีกด้วย
สอบถามเพิ่มเติมติดต่อไปได้ที่ 0-2564-6700 ต่อ 3346 หรือไปชมตัวอย่างได้ที่งานวันนักประดิษฐ์ 2568 จนถึงวันที่ 6 กุมภาพันธ์นี้
