สัมพันธ์ไร้ขีดจำกัดปักกิ่ง-รัสเซีย เรือล่มในหนองทองเข้ากำปั่นจีน

สี จิ้นผิง บอกกับวลาดิมีร์ ปูติน ว่าจีนยินดีร่วมมือกับรัสเซียเพื่อสนับสนุนผลประโยชน์หลักของกันและกันระหว่างพบกันครั้งแรกนับจากรัสเซียบุกยูเครนเมื่อวันพฤหัสฯ (15) กระนั้น นักวิเคราะห์มองว่า ความสัมพันธ์ “ไร้ขีดจำกัด” ที่สองผู้นำประกาศก่อนหน้านี้เป็นเพียงโวหาร และการกระชับความร่วมมือเพื่อต้านทานตะวันตกนั้น แท้จริงแล้วผลประโยชน์มหาศาลตกอยู่กับจีน ขณะที่ปูตินหลังชนฝาจนต้องยินยอมจับมือกับมหาอำนาจที่พร้อมเขมือบคู่แข่งตราบเท่าที่จะทำให้รัสเซียเข้าถึงแหล่งเงินทุนได้

สถานีซีซีทีวีของทางการจีนรายงานว่า ประธานาธิบดีสีสำทับกับปูติน ประมุขวังเครมลินข้างเวทีประชุมสุดยอดองค์การความร่วมมือเซี่ยงไฮ้ที่อุซเบกิสถานว่า ปักกิ่งยินดีร่วมมือกับมอสโกในฐานะ “สองมหาอำนาจ” ในด้านการค้า เกษตรกรรม ความเชื่อมโยง ฯลฯ รวมทั้งพร้อมรับบทบาทนำในการสร้างเสถียรภาพและพลังงานบวกให้แก่โลกที่กำลังปั่นป่วนวุ่นวาย

ซีเอ็นเอ็นรายงานว่า ตอนที่พบกันก่อนหน้านี้เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ในมหกรรมปักกิ่งโอลิมปิก ทั้งคู่ประกาศว่า มิตรภาพที่มีต่อกัน “ไร้ขีดจำกัด” และนับแต่นั้นรัสเซียพยายามกระชับสัมพันธ์กับจีนแน่นแฟ้นขึ้น ขณะที่ถูกยุโรปและอเมริกาออกมาตรการแซงก์ชันครั้งใหญ่ลงโทษฐานที่บุกยูเครน

ในส่วนปักกิ่งเดินเกมอย่างระมัดระวังไม่ให้ละเมิดมาตรการแซงก์ชันของตะวันตกหรือให้ความช่วยเหลือทางทหารโดยตรงแก่มอสโก ซึ่งผู้เชี่ยวชาญตีความว่า สีไม่มีทางเสียสละผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจของจีนเพื่อช่วยปูติน

กระนั้น ความสัมพันธ์ทางการค้าจีน-รัสเซียเบ่งบานอย่างมากในจังหวะที่รัสเซียขวนขวายหาตลาดใหม่ ส่วนจีนที่มีเศรษฐกิจใหญ่กว่าถึง 10 เท่า โหยหาสินค้าโภคภัณฑ์ราคาถูก

มูลค่าการค้าทุบสถิติ
ข้อมูลสถิติศุลกากรจีนระบุว่า เดือนสิงหาคมจีนซื้อสินค้ารัสเซียเพิ่มขึ้น 60% เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันปีที่แล้ว เป็น 11,200 ล้านดอลลาร์ และเพิ่มขึ้นจากเดือนกรกฎาคม 49% ขณะที่มูลค่าสินค้าที่จัดส่งให้รัสเซียเพิ่มขึ้น 26% เป็น 8,000 ล้านดอลลาร์

อย่างไรก็ตาม คีธ แครช อดีตปลัดกระทรวงต่างประเทศด้านการเติบโตทางเศรษฐกิจ พลังงาน และสิ่งแวดล้อมของอเมริกา มองว่า รัสเซียต้องการจีนมากกว่าที่จีนต้องการรัสเซีย เพราะสงครามยูเครนทำให้ปูตินเสียพันธมิตรไปอย่างรวดเร็วจึงต้องพึ่งจีนมากขึ้น
สำหรับจีน รัสเซียเป็นตลาดรองรับสินค้าเพียง 2.8% ของปริมาณการค้าทั้งหมดของจีน น้อยกว่าสหภาพยุโรป (อียู) และอเมริกา ขณะที่จีนเป็นประเทศคู่ค้าใหญ่ที่สุดของรัสเซียมาตั้งแต่ก่อนสงครามยูเครน โดยบรูเกล กลุ่มคลังสมองในยุโรป ได้วิเคราะห์สถิติจาก 34 ประเทศคู่ค้าของรัสเซีย และประเมินว่า จีนรองรับสินค้าออกของรัสเซียถึง 24% ในเดือนมิถุนายน

นีล โทมัส นักวิเคราห์อาวุโสด้านจีนของยูเรเซีย กรุ๊ป ชี้ว่า การค้าจีน-รัสเซียบูมมากขณะนี้เพราะจีนฉวยโอกาสจากวิกฤตยูเครนซื้อพลังงานราคาถูกจากรัสเซียแทนที่บริษัทตะวันตกที่ไม่สามารถสั่งซื้อได้

เดือนพฤษภาคมรัสเซียแทนที่ซาอุดีอาระเบียในตำแหน่งซัปพลายเออร์น้ำมันเบอร์หนึ่งของจีน และรั้งตำแหน่งดังกล่าวติดกัน 3 เดือนจนถึงเดือนกรกฎาคม เดือนเดียวกันนั้นจีนยังนำเข้าถ่านหินจากรัสเซียสูงสุดในรอบ 5 ปีที่ 7.42 ล้านเมตริกตัน

“หยวน” ดอลลาร์ใหม่ในรัสเซีย?
สงครามยูเครนยังทำให้เงินหยวนเป็นที่ต้องการอย่างมากในรัสเซีย เนื่องจากมาตรการแซงก์ชันของตะวันตกทำให้มอสโกถูกตัดขาดจากระบบการเงินโลกและถูกจำกัดการเข้าถึงดอลลาร์และยูโร

ปริมาณเงินหยวนที่เทรดในตลาดหุ้นมอสโกเดือนกรกฎาคมเพิ่มขึ้นเป็น 20% ของปริมาณการซื้อขายสกุลเงินสำคัญทั้งหมด จากไม่ถึง 0.5% ในเดือนมกราคม ทั้งนี้ จากข้อมูลของคอมเมอร์แซนต์ สื่อท้องถิ่นของรัสเซีย
และจากข้อมูลของสวิฟต์ ซึ่งเป็นระบบรับส่งข้อความที่สถาบันการเงินทั่วโลกใช้เพื่อประมวลผลการชำระเงินระหว่างประเทศนั้น รัสเซียเป็นตลาดอันดับ 3 ในโลกที่ชำระเงินด้วยหยวนนอกจีนแผ่นดินใหญ่ โดยอันดับ 1 และ 2 คือฮ่องกงและสหราชอาณาจักร ทั้งที่เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ รัสเซียยังไม่ติดท็อป 15 ของตลาดที่จ่ายด้วยเงินหยวนก็ตาม
บริษัทและธนาคารรัสเซียยังหันมาใช้เงินหยวนชำระเงินระหว่างประเทศมากขึ้น ตัวอย่างเช่นสัปดาห์ที่แล้ว ก๊าซพรอมประกาศเริ่มรับชำระค่าก๊าซธรรมชาติด้วยหยวนและรูเบิล

โทมัสจากยูเรเซีย กรุ๊ป ชี้ว่า ความเคลื่อนไหวนี้ช่วยส่งเสริมเป้าหมายระยะยาวของจีนในการผลักดันให้หยวนเป็นสกุลเงินระดับโลกและปกป้องประเทศจากมาตรการแซงก์ชันทางการเงินของตะวันตก

ด้านแครชสำทับว่า ในส่วนรัสเซียนั้น การถูกบดขยี้ด้วยมาตรการแซงก์ชันทำให้ปูตินหลังชนฝาและยินยอมจับมือกับมหาอำนาจที่พร้อมเขมือบคู่แข่งตราบเท่าที่จะทำให้รัสเซียเข้าถึงแหล่งเงินทุนได้

บริษัทจีนเสียบแทนแบรนด์ตะวันตก

บริษัทจีนยังฉกฉวยความได้เปรียบจากการที่แบรนด์ตะวันตกทิ้งรัสเซีย ตัวอย่างเช่นสมาร์ทโฟนจีนฮุบยอดขายมือถือใหม่ 2 ใน 3 ในแดนหมีขาวในช่วงไตรมาส 2

เสียวหมี่กลายเป็นสมาร์ทโฟนที่ขายดีที่สุดด้วยส่วนแบ่งตลาด 42% ขณะที่ซัมซุงที่เคยเป็นผู้นำในตลาดเหลือส่วนแบ่งแค่ 8.5% และแอปเปิล 7% จากที่สองแบรนด์นี้เคยร่วมกันครองส่วนแบ่งตลาดเกือบครึ่งหนึ่งช่วงก่อนสงครามยูเครน แต่ต้องระงับการขายผลิตภัณฑ์ใหม่หลังจากนั้น

จำกัดใน “ไร้ข้อจำกัด”

นักวิเคราะห์ยังเชื่อว่า การเป็นพันธมิตรจีน-รัสเซียไม่ได้ไร้ข้อจำกัดอย่างที่สองผู้นำประกาศ ตัวอย่างเช่นจีนไม่ให้การสนับสนุนทางทหาร การค้า หรือเทคโนโลยีแก่รัสเซียซึ่งอาจเสี่ยงทำให้ตัวเองถูกอเมริกาแซงก์ชัน
เคร็ก ซิงเกิลตัน นักวิชาการอาวุโสด้านจีนของมูลนิธิเพื่อการปกป้องประชาธิปไตยในดีซี ชี้ว่า การที่จีนไม่ยอมละเมิดมาตรการแซงก์ชันซึ่งเป็นการยอมรับกลายๆ ว่า จีนตระหนักว่า ยังต้องพึ่งพิงเงินทุนและเทคโนโลยีตะวันตกในการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศ แม้โดยส่วนตัวแล้วสีดูมีใจอยากช่วยปูตินทำสงครามก็ตาม ทำให้มอสโกต้องหันไปขอการสนับสนุนด้านการทหารจากเกาหลีเหนือแทน
นอกจากนั้น ภาวะเศรษฐกิจชะลอตัวอย่างรวดเร็วในปีนี้จะปิดทางไม่ให้สียื่นมือช่วยปูติน เพราะไม่อยากเสี่ยงทำให้เศรษฐกิจของประเทศสั่นคลอนกว่าเดิม ขณะที่เหลือเวลาเพียงไม่กี่สัปดาห์ที่ตัวเขาเองจะสร้างประวัติศาสตร์ในการเป็นประธานาธิบดีสมัยที่ 3 ระหว่างการประชุมใหญ่พรรคคอมมิวนิสต์
อนาคตจะเป็นอย่างไร

แครชชี้ว่า จีนและรัสเซียไม่เคยไว้ใจกัน และในอดีตยังถือว่า อีกฝ่ายเป็นศัตรู
ซูซาน ธอร์นตัน นักวิชาการอาวุโสคณะนิติศาสตร์มหาวิทยาลัยเยล แจงว่า ความสัมพันธ์จีน-รัสเซียมีเป้าหมายเพื่อป้องกันตัวเอง จากการที่ปักกิ่งและมอสโกเห็นตรงกันว่า นาโตและอเมริกาเป็นภัยคุกคามความมั่นคงของประเทศอย่างชัดเจน

ธอร์นตันยังบอกอีกว่า แม้จีนไม่มีผลประโยชน์ในสงครามยูเครน แต่ด้วยท่าทีเป็นปรปักษ์ของตะวันตก ดังนั้น จีนจะไม่มีวันคัดค้านรัสเซีย