จีนชงเข้มการทูตวัคซีนซื้อใจอาเซียน

วัคซีนป้องกันโควิด-19 คือผลิตภัณฑ์ที่เป็นที่ต้องการมากที่สุดในโลกขณะนี้ แต่การที่ประเทศรวยกว้านซื้อไว้ให้ประชาชนของตัวเอง ทำให้โอกาสที่ประเทศที่รวยน้อยกว่าหรือยากจนจะสามารถเข้าถึงวัคซีนที่ยังมีจำนวนจำกัดยิ่งน้อยลงไปอีก และเป็นจังหวะให้จีนใช้การทูตวัคซีนเสริมสร้างอิทธิพลของตน ตัวอย่างล่าสุดคือการส่งมนตรีแห่งรัฐทัวร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้เมื่อสัปดาห์ที่ผ่านมา

แม้องค์การอนามัยโลก (ฮู) พยายามย้ำเตือนว่า วัคซีนไม่ใช่ยาวิเศษที่จะเสกให้ไวรัสโคโรนาหายวับไปจากโลก แต่หลายประเทศต่างพยายามแย่งชิงวัคซีนที่ขณะนี้ยังมีจำนวนจำกัดมากเพื่อฉีดให้ประชาชนของตนมีภูมิต้านทานโควิดที่ทำให้มีผู้เสียชีวิตอย่างน้อย 2 ล้านคนและติดเชื้อกว่า 93.3 ล้านคนทั่วโลกในขณะนี้

ประเทศมั่งคั่งอย่างอเมริกา แคนาดา ยุโรป ต่างกว้านซื้อวัคซีนซึ่งบางคนประเมินว่า มากพอฉีดให้ประชากรทั้งหมดคนละหลายรอบ ปล่อยให้ประเทศที่มั่งคั่งน้อยกว่าจับต้นชนปลายไม่ถูกว่า จะหันหน้าไปพึ่งใคร

และนี่คือโอกาสทองในการเสริมสร้างอิทธิพลของจีน โดยเฉพาะอย่างยิ่งก่อนที่โจ ไบเดนจะเข้าสู่ทำเนียบขาวในวันพุธ (20) ด้วยการหยิบยื่นช่องทางเข้าถึงวัคซีนที่บริษัทจีนพัฒนาเองให้ประเทศต่างๆ ทั้งในแอฟริกา ตะวันออกกลาง และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

หยางจง ฮวง นักวิชาการอาวุโสด้านสุขภาพโลกของสภาวิเทศสัมพันธ์ และผู้อำนวยการการศึกษาด้านสุขภาพโลกของคณะการทูตและความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ มหาวิทยาลัยเซตัน ฮอลล์ในนิวเจอร์ซีย์ อเมริกา ให้สัมภาษณ์เดอะ เวิลด์ โปรแกรมวิทยุสาธารณะข้ามพรมแดนว่า ความพยายามนี้อาจกลายเป็นเครื่องมือทางการทูตส่งเสริม “อำนาจอ่อน” (soft power) ของจีน โดยเฉพาะกับประเทศที่มีข้อพิพาทด้านดินแดน ซึ่งมีแนวโน้มลดความแข็งกร้าวลงเมื่อได้รับคำมั่นหรือได้รับวัคซีนจากปักกิ่ง

การขยายการเข้าถึงวัคซีนยังช่วยสร้างภาพจีนในฐานะมหาอำนาจโลกที่โอบอ้อมอารี ขณะที่อเมริกาภายใต้คณะบริหารของโดนัลด์ ทรัมป์ ที่กำลังจะหมดอำนาจ ใช้นโยบาย “วัคซีนชาตินิยม” ตัวอย่างเช่นเมื่อเร็วๆ นี้ที่นิวยอร์ก ไทมส์รายงานว่า ยูเครนต้องหันไปพึ่งจีน หลังจากความพยายามในการซื้อวัคซีนไฟเซอร์และวัคซีนตัวอื่นๆ ของตะวันตกถูกทรัมป์ขัดขวางด้วยการใช้อำนาจฝ่ายบริหารห้ามบริษัทอเมริกันส่งออกวัคซีน

สำหรับเอเชียตะวันออกเฉียงใต้นั้น จีนจัดการทูตวัคซีนชุดใหญ่ด้วยการส่งหวัง อี้ มนตรีแห่งรัฐและรัฐมนตรีต่างประเทศ เยือนพม่า อินโดนีเซีย บรูไน และปิดท้ายที่ฟิลิปปินส์เมื่อวันเสาร์ที่ผ่านมา (16)

ในงานแถลงข่าวร่วมกับเร็ตโน มาร์ซูดี รัฐมนตรีต่างประเทศอินโดนีเซีย เมื่อวันพุธ (13) หวังให้สัญญาว่า จะยังคงจัดหาวัคซีนให้แดนอิเหนาและย้ำว่า จีนและอินโดนีเซียจะชนะโควิด-19 ด้วยกันและร่วมวางรากฐานสำหรับการฟื้นตัวทางเศรษฐกิจ

วันเดียวกันนั้น ประธานาธิบดีโจโค วิโดโด รับการฉีดวัคซีนซิโนแวคโดสแรก และถือเป็นคนแรกในอินโดนีเซียที่ได้ฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสโคโรนา

วิโดโดให้สัมภาษณ์หลังจากนั้นว่า การฉีดวัคซีนเป็นขั้นตอนสำคัญในการตัดวงจรการระบาดของโควิด-19 และป้องกันชาวอินโดนีเซีย รวมทั้งช่วยเร่งรัดการฟื้นเศรษฐกิจ

รัฐบาลอินโดนีเซียได้รับวัคซีนซิโนแวคแล้ว 3 ล้านโดส และแจกจ่ายทั่วประเทศแล้ว 1.2 ล้านโดสจนถึงวันอังคารที่ผ่านมา (12) โดยมีกำหนดได้รับวัคซีนเพิ่มอีก 15 ล้านโดสในสัปดาห์นี้

จาการ์ตามีข้อตกลงรับมอบวัคซีนราว 230 ล้านโดสจากซิโนแวค, โนวาแวกซ์ และโคแวกซ์ของฮู และกำลังเจรจาซื้อวัคซีน 50 ล้านโดสจากแอสตราเซเนกาและไฟเซอร์ โดยคาดว่า จะต้องการวัคซีนทั้งหมด 427 ล้านโดสสำหรับประชากร 270 ล้านคน

แอรอน เจด ราบีนา นักวิจัยของกลุ่มคลังสมอง เอเชีย แปซิฟิก พาธเวย์ส ทู โปรเกรสส์ ให้สัมภาษณ์นิกเกอิ เอเชียว่า จีนต้องการแสดงให้เห็นว่า ตนเองอยู่เบื้องหลังอาเซียนขณะที่วิกฤตโรคระบาดมาถึงขั้นตอนของการฉีดวัคซีน ในทางกลับกันประเทศต่างๆ ในภูมิภาคนี้ก็เต็มใจรับไมตรีจากพญามังกร เช่นที่เมียนมาร์ ที่มนตรีแห่งรัฐของจีนให้คำมั่นมอบวัคซีนซิโนแวค 300,000 โดส

วัคซีนไม่ได้เป็นที่สนใจเฉพาะประเทศที่หวังไปเยือนเท่านั้น

ปลายเดือนธันวาคม สิงคโปร์เป็นประเทศแรกในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่เริ่มฉีดวัคซีนให้บุคลากรทางการแพทย์ ตัวนายกรัฐมนตรีลี เซียนลุงฉีดวัคซีนเมื่อวันที่ 8 ที่ผ่านมา และรัฐบาลมีแผนจัดซื้อวัคซีนจากไฟเซอร์, โมเดอร์นา และซิโนแวคเพื่อให้เพียงพอฉีดให้ประชาชน 5.7 ล้านคนภายในปลายเดือนกันยายน

ไทยมีแผนเริ่มฉีดวัคซีนในเดือนหน้า และรัฐบาลเตรียมจัดซื้อวัคซีน 63 ล้านโดสเพื่อฉีดให้ประชาชนเกือบครึ่งประเทศ

วันพฤหัสฯ (14) สำนักงานอาหารและยาฟิลิปปินส์อนุมัติการใช้ฉุกเฉินสำหรับวัคซีนของไฟเซอร์ที่ร่วมพัฒนากับไบโอเอ็นเทค ซึ่งถือเป็นวัคซีนตัวแรกที่ได้ไฟเขียวในแดนตากาล็อก

ทางการมะนิลามีแผนจัดซื้อวัคซีนราว 150 ล้านโดส โดยจะเริ่มฉีดให้ประชาชนด้วยวัคซีนของซิโนแวคและบริษัทอื่นๆ ปลายเดือนหน้า

วันเสาร์ที่ผ่านมา (16) หวังกล่าวระหว่างการเปิดประชุมกับทีโอโดโร ล็อกซิน รัฐมนตรีต่างประเทศฟิลิปปินส์ว่า ในฐานะที่เป็นทั้งมิตรและเพื่อนบ้านใกล้ชิดที่สุด จีนจะยืนหยัดเคียงข้างชาวฟิลิปปินส์จนกว่าจะพิชิตไวรัสโคโรนาสำเร็จ และเสริมว่า ทั้งสองประเทศควรร่วมมือกันรับมือโรคระบาดเพื่อผลประโยชน์ที่มีร่วมกัน

ด้านล็อกซินขานรับว่า การร่วมมืออย่างใกล้ชิดเพื่อเอาชนะโรคระบาดจะช่วยเสริมสร้างความสัมพันธ์และมิตรภาพระหว่างสองประเทศ โดยขณะนี้ ฟิลิปปินส์และจีนได้กลับมาสานต่อโครงการร่วมมือด้านเศรษฐกิจและโครงสร้างพื้นฐานกันอีกครั้ง

ทั้งนี้ มะนิลาสั่งซื้อวัคซีนซิโนแวค 25 ล้านโดส โดยจะได้รับล็อตแรกจำนวน 50,000 โดสในเดือนกุมภาพันธ์ และกระทรวงต่างประเทศฟิลิปปินส์ยังแถลงว่า จีนจะบริจาควัคซีนให้ 500,000 โดส แต่ไม่ได้บอกว่า เป็นของบริษัทใด

ที่กัมพูชา นายกรัฐมนตรีฮุนเซนเปิดเผยเมื่อวันศุกร์ (15) ว่า จีนจะจัดสรรวัคซีนโควิด-19 ให้ 1 ล้านโดส เพื่อฉีดให้ประชาชน 500,000 คน

แม้ก่อนหน้านี้ฮุนเซนเคยประกาศว่า กัมพูชาจะใช้เฉพาะวัคซีนที่ได้รับการยอมรับจากฮูเท่านั้น แต่หลังพบผู้ติดเชื้อเพิ่ม 15 คนเมื่อวันศุกร์ ฮุนเซนกลับลำบอกว่า วัคซีนจีนเป็นสิ่งจำเป็นและกัมพูชาไม่สามารถรอได้อีกต่อไป ล่าสุดเมื่อวันอาทิตย์ (17) เขายังอาสาฉีดวัคซีนซิโนฟาร์มเป็นคนแรกเพื่อให้ประชาชนวางใจและให้ความร่วมมือกับรัฐบาลเพื่อเอาชนะโควิด